Tretinoin (còn được gọi là all-trans retinoic acid) là một dẫn xuất dược phẩm của vitamin A. Retinoic acid là một thành phần cần thiết đối với con người, tạo điều kiện cho sự tăng trưởng và phát triển. Nó được coi là một trong những retinoids mạnh nhất và có khả năng giải quyết rất nhiều các vấn đề về da như: mụn trứng cá, da xỉn màu, nếp nhăn, mất độ săn chắc và tăng sắc tố. Vì vậy, tretinoin được coi là tiêu chuẩn vàng trong điều trị da. Thậm chí ngày nay, tretinoin là thành phần duy nhất được FDA chấp nhận là hàng đầu trong lĩnh vực chống lão hóa.
Tretinoin hoạt động trên da ở cấp độ tế bào và làm cho các tế bào da của bạn hoạt động một cách lành mạnh và bình thường. Các tế bào da của chúng ta chứa các thụ thể Retinoic Acid (Retinoic Acid Receptor), tretinoin đóng vai trò như thành phần giao tiếp tế bào, liên kết trực tiếp với các thụ thể này để thay đổi hành vi cơ bản của tế bào da.
Tretinoin được phát triển vào cuối những năm 1960 bởi hai bác sĩ là James Fulton và Albert Kligman để điều trị mụn trứng cá. Tretinoin bình thường hóa quá trình sừng hóa, ngăn chặn các tế bào da chết dính lại với nhau và làm tắc nghẽn lỗ chân lông. Không chỉ vậy, tretinoin còn tác động khiến cho lỗ chân lông giảm sản xuất bã nhờn, hạn chế bã nhờn tích tụ gây bí tắc, từ đó giúp se nhỏ lỗ chân lông. Tretinoin không dễ dàng hấp thu hoàn toàn qua da. Trên thực tế, có tới 80% được lưu lại trên bề mặt da. Tretinoin dạng kem đã được chứng minh là thâm nhập tốt hơn một chút so với dạng gel (khoảng 5%).
Theo nghiên cứu năm 1980, bệnh nhân bị mụn nang, hoặc những người không đáp ứng với tất cả các liệu trình khác, có thể được điều trị bằng retinoids dạng uống: isotretinoin. Thuốc uống này đã được chứng minh là làm thay đổi chức năng tuyến bã nhờn và giảm sản xuất bã nhờn chỉ trong vòng hai tuần kể từ khi bắt đầu điều trị. Còn retinoids dạng bôi ngoài da chưa được chứng minh là có thể điều trị được tới tuyến bã nhờn do thực tế là các tuyến này nằm ở một mức độ quá sâu trong nang lông.
Nếu xem da như một toà nhà thì collagen chính là trụ cột chống giữ toàn bộ tòa nhà đó. Do các sản phẩm collagen dạng bôi khó có thể thẩm thấu vào da và hoạt động như mong muốn, bạn chỉ có hai cách duy nhất để duy trì những trụ cột này: giữ lại collagen tự nhiên càng nhiều càng tốt hoặc kích thích da tự sản sinh để tái tạo lại lượng collagen đã bị hỏng, giúp giảm sự hình thành nếp nhăn và chảy xệ. Điều tuyệt vời là Tretinoin hoạt động theo cả hai cách. Tretinoin ức chế các enzyme phá hủy collagen (matrix metallicoproteinase - MMP, tăng lên do UVB) đồng thời giúp tăng cường tổng hợp collagen của da.
Một nghiên cứu năm 2010 với 360 người tham gia đã cho thấy tretinoin 0.025% giúp cải thiện đáng kể nếp nhăn sau 24 tuần sử dụng. Các chuyển biến tốt không chỉ xảy ra ở các nếp nhăn nông và ở cả nếp nhăn sâu và vân da (tactile roughness), dù với tỷ lệ ít hơn.
Một nghiên cứu năm 1992 đã chỉ ra rằng Tretinoin cũng giúp đảo ngược lão hoá do ánh sáng và tăng sản xuất Hyaluronic acid trong lớp biểu bì. Theo nghiên cứu của Pavicic năm 2011, Hyaluronic acid (HA) là một thành phần cần thiết của da người, có tác dụng tăng tốc độ chữa lành vết thương và là một chất giữ ẩm mạnh, giúp tăng độ ẩm của da của bằng cách hút nước từ môi trường và lớp trung bì. Chính vì thế, tăng sản xuất HA cũng góp phần giảm nếp nhăn trên da.
Năm 1995, Griffiths đã công bố một nghiên cứu cho thấy về mặt lâm sàng, không có sự khác biệt giữa hiệu quả của tretinoin 0.025% và 0.1% sau 48 tuần, trong khi Tretinoin 0.1 % có mức gây kích ứng nghiêm trọng hơn. Vì vậy, nếu bạn quyết định sử dụng Tretinoin cho mục đích chống lão hóa, hãy chọn loại có hiệu quả với da và ít kích ứng.
Tretinoin có khả năng giảm tăng sắc tố sau viêm, mặc dù không thực sự nhanh và hiệu quả. Nó hoạt động bằng cách ngăn không cho melanin bị đóng cục trong tế bào, đào thải melanin lên lớp biểu bì và loại bỏ nó. Ngoài ra, tretinoin còn có khả năng trị nám.
Theo nghiên cứu năm 1975 của Kligman, Tretinoin được kết hợp với Hydroquinone và Dexamethasone để điều trị nám.
Một nghiên cứu năm 1994 cho thấy sự cải thiện về nám ở 32% số bệnh nhân sau 10 tháng sử dụng kem tretinoin 0.1 % hàng ngày. Đây là một con số khả quan.
Đọc đến đây có lẽ bạn sẽ “wow” với Tretinoin và chỉ muốn lao vào dùng nó ngay. Đừng nghĩ đơn giản như thế, phải có vấn đề gì đó thì Tretinoin mới bị xếp vào loại thuốc kê toa chứ.
Tretinoin dễ gây kích ứng da. Các tác dụng phụ thường gặp nhất là bong tróc, khô, bị ửng đỏ và có thể gây rát da. Tretinoin cũng khiến da trở nên cực kì nhạy cảm với ánh sáng. Nếu sử dụng kem chống nắng có khả năng bảo vệ không cao, bạn có thể bị rát da khi ra ngoài trời, đặc biệt là khi sống ở một nơi đầy nắng như Việt Nam. Đây cũng là lí do tôi không đánh giá quá cao hiệu quả của Tretinoin trong điều trị tăng sắc tố, bởi khi da trở nên quá nhạy cảm với ánh sáng thì ngược lại quá trình tăng sắc tố sẽ dễ bị kích hoạt. Nên thực ra nếu bạn chọn Tretinoin để điều trị tăng sắc tố thì chưa biết mèo nào cắn mỉu nào đâu. Nếu được chọn thì tôi sẽ chọn Retinol, một phái sinh nhẹ hơn Tretinoin trong họ retinoids.
Quan trọng hơn, Tretinoin không phải là phương thuốc thần thánh có thể giúp bạn thay đổi làn da trong chốc lát. Nếu bạn để ý thời gian trong những nghiên cứu tôi đưa ra, Tretioin chỉ có hiệu quả trên da khi sử dụng kéo dài 24-48 tuần, vì vậy người dùng phải rất kiên nhẫn với thử thách kích ứng da do Tretioin gây ra, phải tạm dừng những chuyến đi biển đầy nắng vàng nếu bạn muốn điều trị không bị dứt đoạn. Tất nhiên, theo thời gian da bạn sẽ thích nghi với tretinoin và các hiện tượng kích ứng sẽ giảm dần, nhưng tất cả đều vẫn rất hên xui, vì tôi đã từng chứng kiến nhiều ca bị tác dụng phụ rất nặng do Tretinoin. Vì thế, tôi sẽ không viết hướng dẫn cách sử dụng Tretinoin. Đã là thuốc kê toa thì bạn cần đi gặp bác sĩ.
Và trên hết, bạn phải nhớ rằng Tretinoin có nguồn gốc từ vitamin A nên không được sử dụng cho phụ nữ có thai và cho con bú. Hãy thử thai và tránh thai kĩ càng khi bạn có ý định hoặc đang sử dụng thành phần này nhé.
Tóm lại, Tretinoin thật sự là một thành phần rất đáng thử nếu như bạn đang tìm kiếm “làn da sương khói” và cảm thấy tự tin với kiến thức cũng như cảm thấy làn da của mình đủ khoẻ để sử dụng. Còn tôi, tôi rất hạnh phúc với Retinol.
